Το χωριό Άγιος των Φαράσων

    Τα Φάρασα, υπήρξαν ένα σύμπλεγμα πολλών χωριών στους πρόποδες του Ταύρου και Αντίταυρου. Την περίοδο της ανταλλαγής ο αριθμός των χωριών αυτών ήταν 10, στο εσωτερικό όμως της περιφέρειας αυτής, τα εγκαταλελειμμένα Φαρασιώτικα χωριά, ήταν περισσότερα και η σχέση των Φαρασιωτών με αυτά μέχρι και την ανταλλαγή ήταν άμεση. Γινόταν ανά τους αιώνες, εσωτερική μετανάστευση, χωριά εγκαταλείπονταν και ιδρύονταν νέα. Σήμερα, αναφορά θα γίνει σε ένα από αυτά τα ιστορικά χωριά, στον Άγιο.

Χειρόγραφος χάρτης των Φαράσων του Ιερέα Θεόδωρου Θεοδωρίδη

     Η τοποθεσία Άγιος ή Μανάγιος βρίσκεται 3 ώρες μακριά από το χωριό Βαρασό και στην μέση της απόσταση Βαρασού και Αφσαριού. Η περιοχή είναι επίσης γνωστή όταν εκεί, το 1774 έγινε η ανακάλυψη της Μονής της Θεοτόκου ή αλλιώς η Σαχμούρη Θεοτόκο στην οποία θα γίνει αναφορά παρακάτω. Στο βιβλίο ‘’Τοπωνύμια και λαογραφικά των Φαράσων της Καππαδοκίας’’ ο Ιερέας Θεόδωρος Θεοδωρίδης, ένας σπουδαίος ερευνητής και Φαρασιώτης Πρόσφυγας ο ίδιος, αναφέρει πως οι Φαρασιώτικες οικογένειες του Βαρασού, οι Δζοσέροι ή αλλιώς Γιαγιώτη ή Μανάκοι, οι Δζαρακάδες, οι Θοδόσοι ή Διέντες ή Χατζηδιέντες, οι Τσολασίτσοι και οι Λελέτσοι, είχαν καταγωγή από το χωριό αυτό και πως μέχρι και την ανταλλαγή του 1924, διατηρούσαν εκεί σπίτια και κτήματα.

Η τοποθεσία του χωριού μέσω του δορυφόρου

    Μια όμως από αυτές τις οικογένειες, οι Θεοδόσοι ή Διέντες ( Χατζηδιέντες) θα έκαναν λίγο αργότερα γνωστά τα Φάρασα σε όλο τον κόσμο. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο για τον βίο του Αγίου Παϊσίου ‘’Ο Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης’’, ο προπάππους του Αγίου, ονομαζόταν Θεοδόσιος Χατζηδιγενής και όταν υποχρεώθηκε να αλλάξει το επίθετο του, το μετέτρεψε σε Θεοδοσίου. Ο εγγονός του, Πρόδρομος (πατέρας του Αγίου), μετά από τις διάφορες περιπέτειες που είχε ως πρόεδρος του Βαρασού και αφότου αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την περιοχή για ένα μικρό διάστημα, βρήκε καταφύγιο μέσω της Αυστριακής πρεσβείας στην Σμύρνη. Όταν πια μπόρεσε να επιστρέψει στον Βαρασό, οι κάτοικοι άρχισαν να τον φωνάζουν Εζνέπη λέξη η οποία παρέμεινε μέχρι και τον ερχομό του στην Ελλάδα όπου καταγράφηκε ως Εζνεπίδης. Σύμφωνα λοιπόν με την συσχέτιση που κάνει ο Φαρασιώτης Αρχιμανδρίτης, Χερουβείμ Τσίνογλου, η οικογένεια Εζνεπίδη και η οικογένεια που αναφέρει ο Θεόδωρος Θεοδωρίδης για τους Διέντες, είναι η ίδια. Άλλωστε δεν καταγράφεται άλλη οικογένεια Φαρασιωτών στην Ελλάδα με το όνομα αυτό. Μένει να μελετηθεί εκτενέστερα το επίθετο Διέντες ή Χατζηδιέντες το οποίο προέρχεται από την λέξη διγενής  και κατά το πόσο έχει σχέση ο θρύλος του Διγενή Ακρίτα με την περιοχή των Φαράσων. Οι πληροφορίες και οι απόψεις που μας αναφέρει ο πατέρας Χερουβείμ, είναι εξαιρετικά σημαντικές, θα αναλυθούν όμως σε επόμενο άρθρο.

Πρόδρομος Εζνεπίδης, πατέρας του Αγίου Παϊσίου

    Για την μονή της Θεοτόκου στο χωριό Άγιος, πληροφορίες αντλούνται από τον Λεβίδη στο βιβλίο του ‘’Αι Μονολιθοίς Μοναί της Καππαδοκίας και Λυκαονίας, 1899’’ . Σύμφωνα με τον ίδιο, στην  περιοχή αυτή η οποία αποκαλείται Σαχμούρ, βρίσκεται η περιώνυμος Μονή της Θεοτόκου η οποία ανακαλύφθηκε σύμφωνα με τις οδηγίες ενός ηλικιωμένου Φαρασιώτη το 1774. Ο Βυζαντινός Ναός ανακαινίσθηκε υπό τον τότε Μητροπολίτη Καισαρείας, Γρηγόριο τον Αθηναίο, ήταν τρισυπόστατος και εικονογραφημένος. Το κέντρο του ναού ήταν αφιερωμένο στην Θεοτόκο και δεξιά και αριστερά αφιερωμένος στους Αρχιστράτηγους και στον Άγιο Βασίλειο. Ο δε Θεόδωρος Θεοδωρίδης μας αναφέρει πως γύρω από την Μονή υπήρχε παλαιό τοίχος και 100 μέτρα παραπέρα υπολείμματα παλαιού κάστρου. Οι Γαλάδες, τα κάστρα δηλαδή, υπήρχαν σε όλη την ακριτική αυτή περιοχή των Φαράσων.

    Ερείπια σπουδαίων Ναών και προγενέστερου πολιτισμού, βρίσκονται σε όλο το εσωτερικό της περιφέρειας των Φαράσων και όπως μας μαρτυρούν οι καταγραφές των Προσφύγων Φαρασιωτών, δεν σταμάτησαν ποτέ να έχουν άμεση επαφή με τους τόπους αυτούς. Υπήρχε τόσο η γνώση για τις περιοχές αυτές όσο και η άμεση χρήση τους, είτε μέσω της γης ( καλλιέργεια παλιών χωραφιών και κτήματα) είτε μέσω της θρησκείας μιας και λειτουργούσαν, έστω και μια φορά τον χρόνο, όλους αυτούς τους παλιούς ναούς και εκκλησίες.

Ανδρέας Κωνσταντινίδης